Werken in het Onderwijs: Nergens is de werkdruk zo hoog, nergens zoveel Burn Out

Levenslust en groei

Het barst van de levenslust en het talent in het onderwijs, maar de hoge werkdruk geeft veel stress. Van alle branches is het percentage burn out het hoogste in het onderwijs (19,4%). Al jaren.

Ik praat met Saskia van der Schaaf. Zij is van oorsprong psycholoog, werkt bij de AOb, oa als Wandelcoach en verdiept zich op dit moment in de opkomende stroming neuroplasticiteit: ‘Wanneer we anders denken worden er nieuwe verbindingen in onze hersenen gelegd. Tot op hoge leeftijd kunnen we ons leven beïnvloeden.’

Saskia ontmoet als Wandelcoach bij de AOb veel docenten. ‘Ze zijn bevlogen en vinden het geweldig is om kinderen van alles te leren, van betekenis te zijn en vooruitgang te zien bij kinderen. ‘Je ziet ze groeien! Nergens zie je zoveel vooruitgang en ontwikkeling als bij kinderen en pubers’. Maar er is ook werkdruk.

Werkdruk 1: De inspectie verlangt verslaglegging

Docenten willen en genieten van de vrijheid om hun vak, hun lessen in te vullen. Maar dit staat flink onder druk: de inspectie komt de kwaliteit van het onderwijs controleren en dan moet op papier alles in orde zijn. En daar ligt de eis om veel verslagen te schrijven over de voortgang van kinderen.

Saskia: ‘Alles moet worden vastgelegd: elk gesprekje met een ouder, elke les moet geëvalueerd worden. Dat geeft druk. Als school wil je voorkomen dat je het predicaat zwak of zeer zwak krijgt’. Als gevolg van de inspectiedruk: (onderzoek naar de Inspectie van de AOb, zie Onderwijsblad 4 april 2015):

• worden lessen uniformer. Er komen bijvoorbeeld meer klassikale lessen in het Montessori-onderwijs,
• is er meer selectie in het voortgezet onderwijs. Scholen mogen bv wel leerlingen aannemen op het VWO met Havo-advies, maar scholen willen voorkomen dat ze de outputcijfers negatief beïnvloeden.
• is er meer toets- en prestatiedruk.

Dat ontneemt plezier en geeft druk en stress. Sommige scholen oefenen zelfs voor het bezoek van de inspectie!

Werken in het onderwijs: De Regeldrukagenda

Zo komen de bevlogen docenten niet toe aan hun eigenlijke onderwijstaak en dat was nou net de reden dat ze kozen voor dit vak. Leerkrachten voelen zich soms een halve administratieve kracht. Saskia: ‘Eind 2014 is een zogenaamde Regeldrukagenda ondertekend door het ministerie van OCW, werkgevers en vakbonden. Juist om de werkdruk in het onderwijs te verminderen.’

Staatssecretaris Dekker zegt daarin: doe dat waarvan je zeker weet dat het je leerlingen helpt; doe de rest niet. In de Regeldrukagenda staat welke regels worden afgeschaft, verbeterd en vereenvoudigd. En een uitleg wat nu precies wel en niet moet en van wie. Er is nu aandacht voor wat al dat extra werk betekent voor de scholen.

Werkdruk 2: Kritische ouders

Ouders kunnen ook voor emotionele belasting zorgen bij leraren. Terwijl de school wil dat leraren en ouders partners zijn en samen verantwoordelijk zijn voor het onderwijs aan hun kind, krijgen docenten steeds vaker te maken met ouders die invloed willen hebben en kritisch zijn. Soms slapen ze er slecht van. Hoe zeer ze ook hun best doen, docenten kunnen niet aan alle wensen tegemoet komen. Het vraagt een assertieve èn samenwerkende houding.

Werkdruk 3: Voortdurende vernieuwing en digitalisering

Werken in het onderwijs betekent voortdurende vernieuwing. Dat is leuk en goed. Dit vraagt altijd om extra inspanning van leraren. En vaak ook om extra geld wat er lang niet altijd is. Aantrekkelijk 21e-eeuws onderwijs op maat bieden met behulp van digitale programma’s die de lesstof afstemmen op wat juist die leerling nodig heeft: pittig hoor. Het vergt aandacht en een flinke tijdsinvestering.

Werkdruk 4: Hoge verwachtingen

En dan ook, het onderwijs moet veel voorkomen: criminaliteit, terrorisme, het afreizen naar Syrië, te dikke kinderen, ongezond gedrag enz. Van docenten wordt verwacht dat ze goede kinderen afleveren die zelfredzaam zijn in de nieuwe samenleving.

Saskia: ‘We blijken minder goed te zijn in onderwijs aan kinderen met hoogbegaafdheid. Maar in vergelijking met andere landen zijn wij juist weer heel goed in het onderwijs aan leerlingen met een achterstand.’

Werkdruk 5: Grote gevarieerde klassen

In klassen van meer dan 30 leerlingen in het basisonderwijs moet je als leraar aandacht hebben voor álle leerlingen: hoogbegaafden, gemiddelde leerlingen, kinderen met autisme, kinderen met lastig gedrag. Op assistentie is net bezuinigd. Werken in het onderwijs vraagt veel en verschillende kwaliteiten van een docent.

Burn Out: 1 op 5

Saskia: ‘Je kunt je voorstellen dat niet elke docent dit trekt en dat burn out op de loer ligt. In 2012 leed 1 op de 5 van de leerkrachten en docenten aan stress of burn out klachten door hoge werkdruk. Veel hè.’

Tips voor de bevlogen docent/leerkracht die flink onder druk staat

Dus werken in het onderwijs betekent dat de bevlogen docenten flink onder druk staan. Wat kun je doen om te voorkomen dat je uitvalt? Wat kun je doen om (weer) met plezier werken in het onderwijs?

• Denk na over je loopbaan. Wat wil je echt? Hoe wil je werken? Neem je wensen serieus. Praat er vervolgens over in je jaarlijkse gesprekscyclus met je leidinggevende. Vertel over (nieuwe) taken waar je zin in hebt en die je energie geven. Bespreek hoe jij de werkdruk beheersbaar wilt houden. Bereid het gesprek goed voor.
• Kijk in je CAO naar afspraken over werkdruk en taakbeleid en breng de moed op om in gesprek te gaan met je leidinggevende en op te komen voor je rechten.
• Houd het weekend vrij. Werken ligt op de loer maar je hebt tijd nodig om bij te tanken.
• Wandel in de natuur. De natuur maakt je hoofd fris en brengt je lichaam tot rust. Je denken wordt helder en je ontdekt beter wat je wel en niet wilt. Regelmatig wandelen ontspant en verstevigt je. Het geeft je kracht om spannende gesprekken aan te gaan, met bijvoorbeeld je leidinggevende of een ouder.
• Knap op van 2 vragen die je stelt aan enkele vertrouwde collega’s: 1, wat vind jij mijn kwaliteiten? 2, wanneer kom ik het beste uit de verf in mijn werk?
• Volg het programma ‘Lekker voor de klas’ van Jacqueline Boerefijn. Jacqueline is docent biologie en verdiept zich in Positief Onderwijs. Ze geeft de cursus gewoon bij je op school. Kijk op www.positiefonderwijs.nl. Je zult er veel plezier van hebben.

Heb je een aanvullende tip voor leerkrachten en docenten? Een tip die bij jou goed werkte?

Geef je Anti-Werkdruk-Tip (in het onderwijs)!

Werken in het onderwijs is leuk en het geeft ook stress. Welke tip heb je voor docenten en leerkrachten om om te gaan met werkdruk en om plezier te verhogen? Wat werkte bij jou?

Ik wens je heerlijke wandelingen. Besef je dat jij gewoon in orde bent – 100% oké!