Mijn belangrijkste les over burn-out (die ik leerde van een coachee)

Anja komt nauwelijks vooruit tijdens onze coachwandeling. Haar voeten slepen over het zandpad. Ze heeft een zachte stem, donkere kringen onder ogen tekenen haar gelaat. Drie jaar werkt ze nu als intern begeleider op een basisschool waar veel kinderen met problemen en rugzakjes zitten. Veel leerkrachten op haar school zijn ook uitgeblust. Ze was vijf jaar geleden mijn eerste coachee bij wie ik een vermoeden van burn-out had.

Oda Salomons beschrijft hoe een wandelcoachtraject veelbelovend begon maar hoe ze het contact met haar vermoeide coachee verloor. En wat ze daarvan leerde. Ontdek hoe wandelcoaching echt kan helpen naar herstel bij je chronische vermoeide coachees of je coachee met een burn-out.
Oda is wandelcoach, psycholoog en trainer en geeft onze verdiepende training ‘Wandelcoaching bij stress en burn-out’.

Gaasperplas

Oda: ‘Het is onze tweede coachwandeling. Ik was vijf jaar geleden nog in opleiding tot coach. Een maand ervoor wandelden we nog in rustig tempo de Gaasperplas rond. Dit keer komen we niet verder dan het eerste zandstrandje. Haar coachvraag was hoe ze steviger in haar schoenen kon staan op haar werk.

We ploffen neer op een bankje. Onze gezichten in de warme zon. Het water klotst zacht tegen de oever. Ze wilde zo graag anderen helpen, had liefde voor haar vak, voor de kinderen op school. Alleen het was nooit genoeg. Elke dag kwamen er weer kinderen bij die hulp nodig hadden. En er waren boze ouders omdat hun kinderen zich niet snel genoeg ontwikkelden. Bovendien was het niet duidelijk welk werk nu precies bij haar hoorde en wat niet.

‘Ik ben vanaf het begin in het diepe gegooid,’ verzucht ze, terwijl ze naar het water staart. ‘Ik was net klaar met mijn studie pedagogie en voelde me behoorlijk onzeker. Hoe kan ik ervaren leerkrachten adviseren, terwijl ik net van de universiteit kom? Aan de ene kant vind ik het fijn om als intern begeleider mijn eigen plek op school te hebben, maar ik mis de verbinding met de leerlingen en de rest van het team. Ik merk dat ik mij verstop voor mijn collega’s, zodat ze niet steeds van alles aan mij vragen. Ik kan het ’s ochtends nog nauwelijks opbrengen om naar mijn werk te gaan.’

Wat gebeurt er?

Mensen met chronische stress en burn-out worstelen vaak met het ervaren van verbinding, veiligheid en vertrouwen, leerde ik later. Ze voelen vaak niet goed meer wat ze willen. Ze neigen ertoe steeds kritischer naar zichzelf te worden, waardoor ze het gevoel hebben dat ze het niet kunnen.

Omdat het brein en concentratievermogen minder goed functioneren door de chronische stress, wordt het gevoel van incompetentie steeds groter. Zo komen ze in een spiraal naar beneden, van steeds minder verbinding ervaren (terugtrekken), niet meer doen wat je graag wilt, of zelfs niet meer voelen wat je graag wilt. Het zelfvertrouwen neemt af omdat het brein niet goed meer werkt. De hormoonhuishouding is op hol geslagen en dereguleert het bioritme. Dit wist ik vijf jaar geleden allemaal nog niet.

We onderzoeken met de Bomenschaalvraag hoe ze beweegt tussen autonomie en verbinding. Ze kiest een toverhazelaar, haar symbool voor autonomie.
Een beuk omringd door kleinere loofbomen staat voor verbinding. Hier voelt ze zich veilig, geborgen, opgenomen in een groter geheel. We staan stil bij de beuk.
‘Als er verbinding is, wat ervaar je dan?’ vraag ik.
‘Ik merk dat ik hier erg bezig ben wat anderen willen. Ik ben dienstbaar aan anderen. Daar krijg ik het wel een beetje benauwd van. Ik wil meer naar de hazelaar gaan.’

Verbinding

We lopen naar de ‘autonomie’-hazelaar.
‘Nu krijg ik wiebelende voeten. Ja, ik sta hier niet zo stevig. Het is wel fijn die vrijheid, maar ik weet niet wat ik moet.’
‘Voel je nóg iets in je lichaam?’ vraag ik
‘Ja, vooral licht in mijn hoofd. Ik kan niet zo goed meer nadenken, ik voel mijn lichaam niet meer. Het voelt bevroren.’
‘En breng eens je aandacht naar beneden, naar je voeten, wat we net deden met de Basiswandeling. Voel hoe bij elke uitademing je voeten steviger in de grond verankeren. Stel je voor dat je net zo stevig staat als deze beuk.’
Dat doet ze.

‘Ja, nu voel ik me iets rustiger, nu voel ik me vrijer om te zeggen wat ik wil.’ Ze recht haar rug, haar schouders zakken naar beneden, de trekken om haar mond ontspannen zich. Haar lichaamshouding straalt meer kalmte uit.
‘Voel je je zo weleens tijdens je werk?’ vraag ik.
‘Ja, als ik voor de klas sta. Soms moet ik invallen omdat leerkrachten ziek zijn. Dan voel ik mezelf en wat de groep nodig heeft.’
‘Ja, wat mooi, dus als je voor de klas staat ervaar je stevigheid?’
‘Ja, mijn vriend zegt altijd dat wanneer ik voor de klas heb gestaan ik nog best wel wat energie heb.’
‘En als intern begeleider hoe voel je je dan als je hier staat?’ vraag ik.

‘Nu voel ik me weer heel wiebelig. Hier denk ik: ‘Wat denk je wel dat jij mensen kunt adviseren die al twintig jaar in het vak zitten.’ Ze is geraakt en haar ogen worden glazig.
‘En als we stil staan bij wat je graag wilt, wat ervaar je dan?’
‘Ik realiseer me dat ik echt letterlijk stil wil staan bij wat ik nodig heb. Ik hol altijd maar door. Ik denk helemaal niet na over wat ík nu eigenlijk wil. Ik weet daardoor niet zo goed wat ik wil. Ik voel wel dat ik blij word van kinderen en het belangrijk vindt dat kinderen zich gezien en gehoord voelen. En dat ik hier graag een bijdrage aan wil leveren.’
We onderzoeken hoe ze meer rust kan nemen om wat meer stil te staan.
Dan zeg ik: ‘Burn-out komt veel voorkomt in het onderwijs, het is belangrijk is om goed voor jezelf te zorgen. Ze reageert er verder niet op. Ik herinner me een fijne coachwandeling.’

Wandelcoaches op pad

Dan verlies ik het contact

De derde coachwandeling verplaatst ze vanwege een sollicitatiegesprek. Deze wandeling zegt ze per mail af. Ze schrijft dat in haar privé-situatie en op het werk een aantal vervelende dingen zijn gebeurd. Ze is na een afwijzing voor een sollicitatie ingestort en erg ziek geweest. Ze schrijft dat ze inmiddels een andere baan heeft als leerkracht in het speciaal onderwijs en voelt dat ze hier op haar plek zal zijn, ook al is het niet makkelijk omdat ook hier veel kinderen met gedragsproblemen zijn. Ik maak me zorgen omdat ze in het mailtje aangeeft dat ze het nog moeilijk heeft en voelt dat ze een extreem zwaar jaar heeft gehad. Ik bel haar, maar ze neemt niet op. Ik stuur een mailtje waarin ik haar adviseer om contact op te nemen met de huisarts of de bedrijfsarts en schrijf dat het klinkt alsof ze midden in een burn-out zit.

Sindsdien heb ik niks meer van haar gehoord.
Waar is het misgegaan? Wat heb ik fout gedaan?

Wandelcoach en trainer Oda Salomons

Mijn belangrijkste les over burn-out

Deze ervaring bespreek ik vaak met mijn deelnemers aan de training ‘Wandelcoaching bij stress en burn-out’. We hebben allemaal wel eens een coachee gehad waarbij het contact toch weer anders verliep, en waar we veel van hebben geleerd. Sterker nog: ik leer elke dag van mijn coachees. Ik wist vijf jaar geleden nog weinig over burn-out, en ook niet hoe je coachees hierbij kunt begeleiden. Deze ervaring was voor mij een belangrijke drijfveer om mij te verdiepen in chronische stress en burn-out – hoe herken je het, wat zijn de fasen, hoe maak je het bespreekbaar? Ik wilde nooit meer een coachee verliezen door ondeskundigheid.

Adviseren

Met mijn kennis van nu zie ik dat ik haar goedbedoeld wilde helpen met een niet passend advies. Omdat ik mij zorgen maakte om haar welzijn, voelde ik me verantwoordelijk om iets te doen, benoemde mijn vermoeden van burn-out en verwees ik haar naar de huisarts/bedrijfsarts. Op dat soort adviezen zat Anja helemaal niet te wachten, ze wilde niet opgezadeld worden met zo’n diagnose en liever herstellen. Ze schreef nota bene in haar laatste mail dat ze wilde wandelen om nog meer haar krachten te zien in plaats van haar onzekerheden en twijfels, een meer positieve houding ontwikkelen. Dat ze juist zo tevreden was over het ontdekken van haar talenten, en wat echt belangrijk voor haar is. Ze had ook al in de intake aangegeven dat ze een eerder coachtraject had stopgezet omdat de coach haar ging adviseren om te gaan hardlopen. Daar zat ze niet op te wachten, zei ze.

Wat is de rol en zijn de verantwoordelijkheden van de stress en burn-outcoach?

Tijdens de training kijken we naar onze rol en verantwoordelijkheden als stress- en burn-out coach: wat hoort bij jou en wat hoort bij de coachee of bij andere instanties? Een coach stelt bijvoorbeeld geen diagnoses, dat doet de huisarts, bedrijfsarts of een big-geregistreerde psycholoog. Psychologen moeten zelfs bij een vermoeden van een diagnose hun cliënten verwijzen. Als coach moet je wel door hebben wat er speelt: stress, depressie, angst, een trauma. In de training krijg je inzicht in de dynamiek van huisarts, leidinggevende, bedrijfsarts en coachee en weet je daarin professioneel te bewegen.

Wandelcoaches in de training Wandelcoaching bij stress en burn-out

Wijsheid

Ik geloof in de innerlijke wijsheid van mensen, iets in jou weet wat goed voor je is. Het is mijn intentie om de coachee contact te laten maken met haar of zijn innerlijke wijsheid. Vaak is er een blokkade waardoor de coachee hier niet bij kan komen. Als coach onderzoek je de blokkade, daag je de coachee uit te experimenten met nieuw gedrag, waardoor de coachee weer in beweging komt en gaat floreren.

Stappen zetten op het bospad naar herstel

Veel coachees vertellen me aan het eind van het wandelcoachtraject dat ze weer ruimte ervaren, dat ze voelen dat ze een lichaam hebben dat reageert op de warmte van de zon, het vrolijke geluid van vogels. Ze voelen hun grenzen en durven die ook aan te geven. Ze genieten meer, ook van de schoonheid van de natuur. Door de zintuigelijke wandelingen ervaren ze dat niets in de natuur een oordeel over hen heeft, dat de natuur een natuurlijke behandelkamer is om te herstellen van de dagelijkse uitdagingen van het leven.

Bij mensen bij wie het stress-systeem van het padje is, is wandelen bovendien een van de beste manieren om te herstellen van stress. Ons brein kan nieuwe paden aanmaken, en samen onderzoek je welke stappen ze willen gaan zetten op het bospad naar herstel.’

Bospad van herstel

Tweedaagse training ‘Wandelcoaching bij stress en burn-out’ op 21 mei en 11 juni

Meer dan een miljoen mensen ervaren chronische stress. En zo kan bij elke wandelcoaching een coachee met chronische stress of burn-out op je pad komen. Het geeft je veel vertrouwen als je weet hoe je hen begeleidt. In deze training ontdek je hoe je in zes stappen je de coachee kunt begeleiden op het bospad naar herstel. Vind meer info en meld je aan bij de training ‘Wandelcoaching bij stress en burn-out’.

Bronnen:
Bohlmeijer, E. Jacobs, N., Walbug, J.A. & Westerhof, G. (2021). Handboek positieve psychologie. Theorie, onderzoek en interventies, Boom
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self‐determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well‐being. American Psychologist, 55, 68‐78.