10 Zomerwandelboeken waar je blij van wordt (+ maak kans op zo’n boek!)

Heb je ook zo’n zin in vakantie? Om te wandelen, er heerlijk op uit te gaan, lekker weg te zijn. Omdat je dat niet de hele tijd kan doen heb ik samen met Els Brouwer, fervent wandelaar en communicatiemevrouw, 10 boeken voor je geselecteerd. Heerlijke zomerwandelboeken. Om te lezen onder een oude eik op de Veluwe, een groene linde in Zuid-Limburg of een lommerrijke parasol-den in de Provence. Ach, deze boeken zijn zélfs leuk op een balkonnetje driehoog-achter of een tuintje in de Vinex-wijk. Waar je ook gaat of staat deze zomer, we wensen je heel veel wandel- en leesplezier.

En…ik geef 6 boeken cadeau!

3x ‘Pelgrimeren in de Polder’ van Wim Huijser (cadeau van uitgeverij Noordboek omdat Wim ook met mij op pad ging en nog 3 wandelcoaches)
1x ‘Wandel je wijzer’ van Aat van der Harst (uit mijn boekenkast)
1x ‘Het Zoutpad’ van Raynor Winn (uit mijn boekenkast)
1x ‘Te Voet’ van Shane O’Mara, maar in het Engels (‘In praise of walking’)
Lees hoe je mee kunt doen onderaan het artikel.

De natuur zijn wij zelf

Bioloog, ontdekkingsreiziger en schrijver Arita Baaijens schreef eerder onder meer over de Sahara en Siberië. In dit boek richt ze haar pijlen op de grond onder haar voeten in Nederland. Zijn mens en natuur gescheiden? Welnee, leerde zij van de Altaibewoners. De natuur zijn wij immers zelf. En net als mensen wijs zijn, heeft ook landschap wijsheid in zich. Naar die bezielde natuur ging Arita na terugkomst van haar reizen op zoek. Ook in ons eigen land kunnen wij ons verbinden met de natuur, in ons en om ons heen. We zijn immers gemaakt van sterrenstof. Met grote instemming citeert Arita de 17de-eeuwse ontdekkingsreiziger en naturalist Alexander von Humboldt: ‘Overal spreekt de natuur tot de mens met een stem die vertrouwd klinkt tot de ziel.’

Paradijs in de polder bestaat voor een groot deel uit oefeningen die je alleen of samen kunt doen. Spannend is het laatste hoofdstuk over zg. deep maps: persoonlijke geografieën van plekken en landschappen. Geen conventionele topografische kaarten dus. Maar creatieve kaarten die alle relaties tonen die de maker heeft met zijn omgeving. Arita nodigt je uit om zélf een deep map te maken. Bijvoorbeeld een kaart met een legenda van zaken die jij belangrijk vindt in je omgeving, zoals herinneringen aan fijne gebeurtenissen.

Arita Baaijens – Paradijs in de polder. Ontdek wat het landschap je vertelt (2018 Atlas Contact) www.aritabaaijens.nl

Wandelen is het tempo van de ziel

Wim Huijser is een veelzijdig schrijver over geschiedenis, literatuur en landschap. Maar vooral een heel enthousiaste wandelaar. Tijdens zijn vele wandelingen ontmoette Huijser allerlei mensen die ‘iets’ hebben met wandelen en pelgrimeren. In Pelgrimeren in de polder doet hij hiervan bevlogen verslag. Van de vrouw die elke week het kapelletje bij Bemmel bezoekt via de klarinettist die elke dag een halfuur móét lopen tot de universitair docent die op pelgrims promoveerde. En heel veel bezielde en/of religieuze wandelaars ertussenin. Ook wandelcoaches Moniek Rouweler, Janneke Terlouw en Ingrid Romme komen erin voor en Wim interviewde mij ook. Iedereen heeft een eigen reden om op pad te gaan. Huijser stelt telkens de vraag: waarom ga jij op pad en wat ervaar je?

Voor Wim Huijser en de mensen die hij ontmoet is wandelen het tempo van de menselijke ziel. Ze staan in een lange traditie van mensen die al eeuwenlang zoekend op weg gaan, voor een heilige en helende reis. Of terugkeren naar plekken met herinneringen die ze raakten. Dat lopen zo loutert ervaar je vast ook als wandelcoach.

Wim Huijser beschrijft mooie wandeltochten en sluit elk hoofdstuk af met praktische informatie over de wandeltocht en omgeving, musea en de kunstenaars die hij bezoekt. Een heerlijk boek dat voelt als een grote uitnodiging om zélf op pelgrimstocht te gaan.

Wim Huijser – Pelgrimeren in de polder. Over mentale paden dicht bij huis (2021 Uitgeverij Noordhoek) www.wimhuijser.nl

Wandelen als levenskunstige vrije keuze

Cultuurfilosoof en antropoloog Ton Lemaire verliet Nederland in 1991. Sindsdien leeft hij als kluizenaar zo zelfvoorzienend mogelijk in de Franse Dordogne. In het boek Met lichte tred houdt hij een indringend filosofisch pleidooi voor wandelen, onthaasting en zelfreflectie. Voor wandelen als levenskunst. Lopen doe je van a naar b. Maar bij wandelen gaat het om de weg die je aflegt, en vooral hóe je dat doet. In de ogen van Lemaire het liefst traag, tegen de haast in.

Het boek is een hommage aan het wandelen plus een uitgebreide wandeling door de cultuurgeschiedenis, waarin vele wandelschrijvers, wandeldenkers en wandelschilders voorbijkomen. Impressionisten die het landschap verbeeldden, Rousseau en Flaubert die de weldaad van het wandelen prezen, Duitse Wanderlust en Engelse reislust. Verstedelijking en industrialisatie vergrootten de behoefte aan frisse lucht nog meer.

Toch raakte het wandelen gemarginaliseerd, en teruggedrongen tot de restruimte. Als je nu wandelt, doe je dat bewust. Het lijkt alsof, zegt Lemaire ‘de aarde eerder bestemd [is] voor onze voeten dan voor rubberbanden.’ Lemaire eindigt het boek met een hoofdstuk over de staat van het wandelen nu. Hij voorziet een toenemende behoefte aan wandelen en bewust lopen naarmate er meer gemotoriseerd en geautomatiseerd wordt. Als laatste doet hij een welgemeende oproep om te blijven wandelen.

Ton Lemaire – Met lichte tred. De wereld van de wandelaar (2019 Ambo|Anthos)

Waarom verdwalen wij

Erik Jonnson is een Zweedse ingenieur en schreef een fascinerend boek over ons innerlijke navigatiesysteem. Dankzij die ruimtelijke vaardigheid kunnen we onze positie in het landschap bepalen. Een prachtsysteem, dat ons helaas soms in de steek laat, mij zeker. In Inner Navigation onderzoekt Jonnson hoe dat precies in zijn hoofd – en daarmee in dat van ons – werkt.

Het boek begint met het voorbeeld van hoe hij ooit in Keulen het treinstation uitkwam. Daar verbaasde hij zich erover dat hij de zon boven de Rijn zag opkomen. Voor zijn sterke gevoel gebeurde dat in het westen. Die hele dag voelde hij zich gedesoriënteerd, ook al wist hij prima hoe het wel zat. Maar blijkbaar was er ‘iets’ in hem dat er anders over dacht.

Waarom voel je je gedesoriënteerd als je net uit de metro komt? En is het waar dat je in cirkels loopt als je in de wildernis verdwaalt? (antwoord: ja!) Het boek staat vol met verrassende verhalen over wandelen en verdwalen, in zowel drukke steden als de leegte van de woestijn en de ruigtes van Canadese en Zweedse wouden.

Met veel voorbeelden laat Jonnson zien hoe wij cognitieve kaarten aanmaken: een innerlijk weten hoe je je weg vindt, met behulp van oriëntatiepunten in het landschap. Dit werkt dankzij een intuïtief richtingsgevoel en innerlijk kompas waarmee je een inschatting kunt maken van je positie (‘dead reckoning system’). Daarmee kun je voortdurend inschatten waar jij bent, waar het punt is waar je naartoe wilt en hoe je dat bereikt.

Steeds maak je zo’n denkbeeldige kaart van waar je bent. Soms is die volledig ingevuld, soms alleen met een paar lijnen. Naar een memorabele plek bijvoorbeeld, of naar een winkel waar je vaak komt.

Erik Jonnson – Inner navigation. Why we get lost and how we find our way (2002 Scribner e-book)

Over het belang van doelloos dwalen

Rebecca Solnit is cultuurhistoricus, redacteur bij Harper’s Magazine en auteur van boeken over onder meer feminisme, milieu en natuur. In haar boek Wanderlust laat ze zien hoe belangrijk het is om te dwalen, te lopen zonder te weten waarheen. Want denken kan niet zonder wandelen. Al lopend ga je anders denken, en anders doen: ‘Wandelen stelt ons in staat om in ons lichaam te zijn en in de wereld, zonder er door bezet te raken. Het maakt ons vrij te denken zonder in onze gedachten te verdwalen.’

Solnit verbindt in haar boek de oorsprong van het lopen met grote wandeldenkers en wandelschrijvers zoals Aristoteles, Rousseau en Kierkegaard. Én met fervente wandelaars zoals de dichter William Wordsworth en het romanpersonage Elizabeth Bennet uit de roman Pride and Prejudice van Jane Austen. Ze schrijft over oude pelgrimages, Engelse landoorlogen over het recht van overpad, en protestoptochten in onze tijd. Vooral over de strijd van vrouwen om een plek te verwerven in de openbare ruimte.

Hoewel Solnit dit boek schreef voor de digitale explosie, heeft zij een scherp oog voor de gevolgen ervan. Haar pleidooi voor doelloos dwalen is alleen maar urgenter geworden.

Rebecca Solnit – Wanderlust. A History of Walking (2001 Penguin Books) (Ook verschenen in het Nederlands als: Wanderlust. Een filosofische geschiedenis van wandelen (2019 Nijgh & Van Ditmar) www.rebeccasolnit.net

De magie van het wandelen

Wat ons als mensen uniek maakt, is het feit dat we op twee benen lopen. Het bracht ons van Afrika naar Azië, Europa en Alaska. En dat niet alleen: die tweevoetigheid zorgde er ook voor dat onze handen vrijkwamen voor andere taken. Dat rechtop staan veranderde onze relatie met onze (sociale) wereld. In de woorden van psycholoog en neurowetenschapper O’Mara: ‘Lopen maakt onze geest flexibel op een manier die andere dieren niet kennen.’

In zijn boek Te voet bespreekt O’Mara alles wat met ons lopen te maken heeft: het ontstaan, hoe het werkt in de hersenen en het zenuwstelsel en hoe het kwam dat lopen onze gedachten vrijmaakte. Voor bijvoorbeeld werktuigen en sociale gebaren als ondersteuning en de hand vasthouden van je geliefde.

O’Mara’s kernboodschap is dat wandelen goed is voor het lichaam, de geest en de hele samenleving. We moeten veel meer gaan lopen! Naar het werk, naar de winkel, de heuvels in en de lanen af. Uit je stoel en eropuit om een gelukkigere, gezondere en creatievere versie van jezelf te worden. Een lofzang op het wandelen; de magische, mechanische kracht die de kern vormt van onze menselijkheid.

Shane O’Mara – Te voet. Hoe twee benen de mens verder brengen (2020 De Bezige Bij)

Wandelen ís helend, ook als het regent

Cirkelende roofvogels, ijzingwekkende kliffen, heel veel regen en wind en slechts beperkt proviand. En elke dag weer kilometers wandelen. Dat laatste is wat Raynor Winn en haar man Moth doen nadat ze failliet gaan en hij ernstig ziek blijkt. Met vrijwel niets besluiten ze de eeuwenoude South West Coast Path te lopen: 1000 kilometer langs de kusten van Devon, Cornwall en Dorset. Met als enige gezelschap elkaar en de immer aanwezige zee en wind. Het is een tocht vol ontberingen, maar op zo’n manier beschreven dat je als lezer tóch zin krijgt om ook een flink stuk te gaan wandelen. Al is het maar vanwege de weldadige effecten die de louterende tocht op hun beider gezondheid heeft. Vooral op die van Moth.

‘Onze reis had elke emotie weggenomen, alle kracht en wil uit ons gezogen. Maar daarna waren we door de elementen omgevormd, net als de door de wind gekromde bomen langs onze route hadden we een nieuwe vorm gekregen die elke storm vanaf de heldere nieuwe zee kon weerstaan.’

Raynor Winn – Het zoutpad. Over oude wegen naar een nieuw begin (2019 Uitgeverij Balans)

Je eigen stad als spiegel

Aat van der Harst is wandelcoach en verhalenverteller. Beide kwaliteiten komen terug in het poëtische en inspirerende Wandel je wijzer. Dit boek is een geweldige aanrader voor zowel wandelcoaches als mensen die al wandelend meer over zichzelf te weten willen komen.

In zeven hoofdstukken (‘voetstukken’ in Aats woorden) over onder meer je levensloop, loopbaan en levensthema’s neemt hij je mee naar buiten. Hij laat je je eigen omgeving met andere ogen zien. Aat geeft telkens een letterlijke uitnodiging om nú op te staan en te gaan wandelen. Elk voetstuk eindigt met een oefening in beweging, waarvan je de meeste gewoon vanuit je eigen deur beginnen. Wandelen kun je zo ingewikkeld maken als je wilt. Wandelen in je eigen wijk, dorp of stad is net zo interessant. Zo kun je net zoveel over jezelf ontdekken. Het boek sluit af met een oproep om vorm te geven aan je wandeltochten, in beeld of op schrift.

Aat van der Harst. Wandel je wijzer. Stad en natuur als coach (2013 Ten Have) www.verhalenonderweg.nl. Op www.verhalenonderweg.nl/wjw vind je bovendien nieuwe oefeningen in beweging van Aat van der Harst.

Caspar loopt door Nederland

Journalist Caspar Janssen begon in 2017 een voettocht van anderhalf jaar door Nederland. Onderweg hoorde hij allerlei vogels en zag hij prachtige bloemen. Al lopend vroeg hij zich af waarom het landschap veranderde. Waarom verdwenen sloten en houtwallen? Waarom liep hij soms door lege polders met enkel raaigras? Soms werd hij er somber van. Maar dan hielp een ontmoeting met een bevlogen boer met oog voor de natuur hem er weer bovenop. Dit boek is een bundeling van de columns die eerder in de Volkskrant verschenen. Het boek stond op de shortlist van de Jan Wolkersprijs 2020, de prijs voor het beste natuurboek.

‘Caspar loopt is een meeslepend vervolgverhaal over ons landschap, vol zelfspot en altijd met een scherp oog voor het detail.’

Caspar Janssen. Caspar loopt. Een voettocht door de landschappen van Nederland (2019 Atlas Contact) www.casparjanssen.nl

Over vakanties van vroeger

Hoe gingen jullie vroeger op vakantie? Taalkundige én cabaretier Wim Daniels schreef een vrolijk aanstekelijk boek over hoe het er in Nederland aan toe ging. Over het binnenhalen van de oogst, de vakantiespreiding, de ‘bouwvak’ en de ANWB-alarmcentrale. Geschreven op de manier zoals alleen Wim Daniels het kan: relativerend en met humor.

Wim Daniels. Op vakantie! Een geschiedenis van onze vrije tijd (2021 Alfabet Uitgevers)

Zo maak je kans op een boek

Wat is jouw ultieme zomerboek met inspiratie voor ons wandelcoaches? Vertel het ons in het reactieveld hieronder (zodat iedereen het kan lezen). Vertel er meteen bij waarom, en maak kans op:

• Pelgrimeren in de Polder van Wim Huijser
• Wandel je Wijzer van Aat van der Harst
• Het Zoutpad van Raynor Winn
• In praise of walking van Shane O’Mara

Vermeld erbij welk boek je zou willen ontvangen. Niet je adres, dat vragen we wel op als het zo ver komt. Je krijgt bericht als je tot de gelukkigen behoort.

Veel lees- en wandelplezier!