De druk van geluk

Laatst las ik de boeken van Annegreet van Bergen over de jaren ’50 van de vorige eeuw (‘Het goede leven’ en ‘Gouden jaren’), die voorbije eeuw van mijn moeder en oma. Wat ik zag was een en al Hollandsch welvaren: vrouwen met blozende wangen, ronde buiken en volle kuiten. Het perfecte plaatje van het leven van toen. Ik realiseer me dat dat beeld al lang is achterhaald. Onze wensen en verwachtingen zijn anders, en vooral ook wat we van onszelf verwachten. Zelfs als je net moeder bent ‘moet’ je in korte tijd weer op de been zijn en vervolgens op weg gaan naar slank en energiek.

Vroeger kon je één keer kiezen

Waar je werd geboren bepaalde je plek in de maatschappij. Wanneer je de stap had gezet om dokter, timmerman of juf te worden, kon je niet meer terug. Want dat was nu eenmaal wat je deed. Dus dat bleef je doen.
Hetzelfde met je partner. Je huwde de persoon met wie je rond je huwbare leeftijd verkeerde. Die man of vrouw werd je levenspartner en daar bleef je bij, voor de rest van je leven.

Natuurlijk waren er uitzonderingen. Durfallen die zich op eigen kracht ontworstelden aan hun familie of sociale groep en eigen keuzes maakten voor hun beroep of partner. Maar de meeste mensen zaten vast in de groef van hun leven. Ze konden maar één keer kiezen, of ze nou tevreden waren of niet.

Goede of slechte zaak?

Vaststaat dat er veel talent verloren is gegaan. En dat huwelijken soms langer duurden dan gezond was voor (een van) de partners. Mensen hebben zonder twijfel veel geleden door die beperkte keuze.
Maar het leverde ook wel iets op: houvast in het leven. Misschien ook wel berusting. Je hoefde je immers niet af te vragen of je ergens anders of met iemand anders gelukkiger zou zijn. Je maakte er het beste van.

En nu: we leven in een maatschappij van overvloed

Waarin je duidelijk wordt gemaakt dat je alles mag en kan worden wat je wilt. En met wie je wilt. Die keuzevrijheid is een zegen. Het levert een ongelooflijke rijkdom op, die onze levens veelkleuriger maakt en nieuwe dimensies geeft. Meer dan onze voorouders ooit hebben durven dromen. Je kunt je zo breed en diep ontwikkelen als je maar wilt.

Al die mogelijkheden geven ons kansen op geluk. Dus willen we de droombaan waarin álles zit, een droompartner, een droomlichaam, een droomleven. Vrolijk zijn, succesvol, vitaal, gelukkig. We sporten, diëten, yogaën, mediteren en wandelen heel wat af om dat te bereiken.

Aan de ene kant heb je de ongelooflijke rijkdom aan keuzes. En aan de andere kant heb je de twijfel: hoe weet je wat de juiste keuze is. Als alles kan en mag, wat zal je dan kiezen? Elke keuze brengt verlies. Zo leidt overvloed tot keuzestress, tot FOMO – fear of missing out.

De druk van geluk

Google eens op ‘verantwoordelijk voor je eigen geluk’. Het wordt je luid en duidelijk kenbaar gemaakt dat je het zelf moet doen. Geluk is maakbaar. Je hebt zelf in de hand of je goed in je vel zit of niet. Of je slank bent of niet. Of je een fijne partner hebt of niet. Kwestie van kiezen en ‘eraan werken’, toch?
Maar wat als het je niet lukt? Als je onzeker, verdrietig, eenzaam, angstig of boos op de bank zit?

Want als je verantwoordelijk bent voor je eigen geluk, ben je dat ook voor je ongeluk en psychisch lijden. Eenzaamheid, stress en onzekerheid, ook dát is weer je eigen schuld? Je zit vast in een nietsontziende vicieuze cirkel met enorm veel angsten en twijfels. Ik zag het vaak bij coachees.

Ik noem dit ‘de druk van geluk’. Want als individu heb je beperkt invloed op wat er in je directe omgeving gebeurt. Het meeste van wat er in je leven gebeurt heb je niet zelf in de hand. We zullen dus niet in alle omstandigheden floreren.

Onze maatschappij is behangen met stress en onzekerheid

Kijk om je heen. We kennen allemaal collega’s die bezwijken onder hoge prestatiedruk. En misschien ben je zelf wel bezig te bezwijken. Vrees je je baan te verliezen door de alsmaar toenemende digitalisering of de economische gevolgen van de pandemie. Worstel je met de vervaagde grenzen tussen werk en privé. Het lijkt alsof we met zijn allen altijd ‘aan’ staan. Van Zoom naar Word naar Teams naar e-mails naar Excel naar Netflix naar Facebook naar Insta.

Bijna alles is erop gericht dat we dóór kunnen

Meditatie-apps claimen dat je een helder hoofd krijgt zodat je weer verder kan. Yogatrainers beloven je mentale weerbaarheid zodat je alle ballen omhoog kan houden. Zelfs ontspanningsmasseurs houden je voor dat je na behandeling door kan buffelen. We netflixen, drinken wijn en lopen hard om onze gevoelens van onbehagen te dempen – zodat we daarna weer dóór kunnen.

Al die interventies zijn er niet op gericht dat je een rustiger leven krijgt, zonder stressoren. Het doel is niet reflectie over je leven. Of je er wel goed aan doet het zo vol te proppen.

Is er dan geen hoop? Natuurlijk wel!

Wetenschapper Sonja Lyubomirsky schreef ‘De maakbaarheid van geluk’. Lang was dat een van mijn ‘bijbeltjes’. Ik paste bijna alles toe, dagelijks. Het werkte. Zij vond in haar onderzoek dat ons vermogen om gelukkig te zijn voor 50% bij onze geboorte vastligt, in je genen. 10% van je geluk hangt af van je omstandigheden – ben je rijk of arm bijvoorbeeld (er zijn grenzen, echte geldproblemen geven veel stress). Zelfs als ze veranderen (je wint de loterij), wen je er snel aan en ‘normaliseer’ je weer naar je oude niveau. Je verándert er niet door. Maar 40% van je geluk is een gevolg van praktische dingen die je kunt doen. Het zit hem dus in doen. En in lief zijn (doen) voor jezelf. Heel lief. Dat kan netflixen zijn maar meer nog gevoelens die je liever niet hebt omarmen (ik wil je geen schuldgevoel aanpraten over je favoriete serie).

Voor jou als coach de uitnodiging om niet verder te problematiseren. Vat de situatie eens samen waarbij je coachee inziet dat het helemaal niet gek is dat iets niet lukt. Dat het misschien wel heel gewoon is om je zo rot te voelen onder de omstandigheden. Dan kom je ook bij de stap van de situatie onder ogen zien, van accepteren en appreciëren van gevoelens. En dat hij of zij iets aan de omgeving verandert in plaats van aan zichzelf. Echt minder werken, leuke mensen opzoeken, iets doen wat fijn is. Dus wat wil je hart?