Een persoonlijk Bomenverhaal

Ik wandel langs grote populieren in de buurt van mijn nieuwe woonplek. De wind doet hun blaadjes trillen, ik hoor ze ruisen. De opgaande boomtakken dansen alle kanten op. Een mooi gezicht. Het stelt me gerust: dat het alle kanten op mag gaan, en dat de bomen toch wel blijven staan. Het tréft me.

Ik denk terug aan een verhaal dat collega Elisa (niet haar echte naam) mij onlangs vertelde over de prachtige ervaringen die zij in het bos had. Ze ging door een zeer pijnlijk en persoonlijk proces en gaf daar dankzij het bos creatief vorm aan. Ik leerde er een wijze les door, die ik graag met je deel. En stel je een vraag onderaan het artikel. Eerst haar verhaal.

Vertel Elisa, hoe begon het …?

Elisa: ‘Afgelopen voorjaar was ik met mijn man in het bos vlak bij ons huis. We hadden een stuk gewandeld, en waren even gaan zitten. In de zon, dicht tegen elkaar, billen op de warme bosgrond. Ik voelde mijn mans vertrouwde nabijheid. En ik wist dat ik precies op de goede plek was, alles klopte, ik was veilig. Om me heen zag ik lichtvlekken van de zon dwarrelen door de bomen, ik voelde een klein briesje langs mijn wangen, ik hoorde vogels fluiten. De zachte groeikracht van het voorjaar gaf overal beweging.

Het was lang geleden dat ik me zo goed had gevoeld in het bos. Hiervoor had ik het bos steeds met andere ogen gezien. Ik besefte ineens dat eerdere bos-ervaringen parallel liepen met hoe ik me had gevoeld: angstig, eenzaam, en nu dit rustige vertrouwen.’

Hoe was dat gegaan dan?

‘Een jaar eerder werd mijn oog tijdens boswandelingen getrokken naar de basten, naar de kerven en plooien in de schors. Het trof me hoe diep die soms waren, hoe vervormd. Ik dacht niet: oh, wat erg voor die bomen. Het viel me gewoon op, elke keer dat ik in het bos liep. En dat deed ik vaak in die tijd. Want ik zat niet lekker in mijn vel, sliep slecht en coachte met steeds meer tegenzin.

Op een dag besloot ik er iets mee te doen. Ik teken en schilder al jaren. En een vriendin die op de kunstacademie zit had eerder gesuggereerd om series te maken, omdat je daardoor beter wordt in wat je doet en ook meer gaat zien. Dus dat deed ik. Ik maakte foto’s, en daarna frottages. Ik had een innerlijke gedrevenheid om dit te doen, ik werd als een magneet naar de bomen getrokken om frottages op ze te maken, en zo hun littekens vast te leggen.

Dat waren intense middagen. Ik ging van huis met een tas met papier en houtskool. In het bos zocht ik de meest ingekerfde bomen op. Hoe meer reliëf in de bast hoe beter. Als zo’n boom me trof, liep ik erheen en bekeek hem van alle kanten, raakte de diepste kerven aan. Het papier legde ik op de boom en dan ging ik er met m’n houtskoolstaafje overheen. Ik had het gevoel dat ik zo heel dicht bij een boom kwam. Bij wat die boom had doorgemaakt: oh, dus jij hebt dit … en hier ook … Het voelde intiem, alsof ik iets van die boom kreeg.

Ik wilde het niet alleen zien en foto’s en tekeningen maken, ik wilde die ook verrijken. In het hele proces van kijken en doen had ik bedacht dat ik bladgoud wilde aanbrengen op de plekken waar de grootste littekens zaten, en met Oost-Indische inkt bepaalde lijnen wilde versterken. Afijn, dat werd de serie ‘Tree Scars’.’

Wilde je het rauwer, puurder maken of juist verzachten?

‘Ik geloof niet dat ik het erger wilde maken. Ik vermoed dat mijn drive was dat ik zélf vanbinnen leed – net als die bomen op een of andere manier – en dat ik dat een beetje wilde koesteren. Nu kan ik zien dat in die periode mijn trauma’s zich op die manier een weg naar buiten werkten. Maar daar was ik me toen niet van bewust.

Het was een nare periode voor me. Toen mijn man plots naar Amerika moest wegens familieomstandigheden (het was vlak voor de corona-periode) ging het even heel slecht met me. Nadat ik hem ’s morgens had weggebracht naar het vliegveld liep ik weer door het bos. Angst stroomde als koudvuur door mijn lichaam, ik voelde ik me nergens meer mee verbonden. En hoewel ik zelf niet huilde, huilde in het bos alles om me heen. Echt verschrikkelijk, één groot tranendal drong zich aan me op.

Bomen droegen donkere lijnen van regens die via hun kruinen, uit hun oksels waren gespoeld. Op hun basten glom traanvocht dat uit henzelf was opgeweld. Ik hoefde er niets voor te doen: al die huilende bomen vertoonden zich in de periferie van mijn blik. Ik weet niet wat ik toen precies dacht. Wel dat ik weer een idee kreeg voor een nieuwe fotoserie: ‘Crying Trees’.’

En de gekerfde bomen, zag je die ook nog?

‘Ja, die zag ik ook, maar ik voelde geen aandrang meer om er iets mee te doen. Dat verschoof naar het maken van foto’s van die huilers.

Toen ben ik in EMDR-therapie gegaan en natuurlijk ben ik in het bos blijven wandelen. De therapie veranderde mijn blik en na een tijdje ‘verdwenen’ de huilende bomen. Ik ging vooral allerlei vervormingen aan bomen zien: knoesten, wildgroei door ziektes. Alsof hun binnenwereld naar buiten groeide, als een soort verdedigingswerk. Het meest geraakt was ik wanneer ik zag hoe een boom had gereageerd op de inkerving van letters door mensen. Dat een beuk uit alle macht had geprobeerd zo’n wond te dichten maar dat het toch zichtbaar bleef – dat deed me pijn.

En ook dit veranderde: ik ging meer en meer zien hoe stevig geworteld bomen waren en hoe diep hun wortels reikten. Ik kon vermoeden welke grondlagen ze doorboorden: menselijke bewoningslagen met baksteen en afval, donkere humuslagen, ingeklonken veengronden, graniet, basalt en ten slotte de aardkern. Sommige wortels lagen deels bloot, daar was de bosgrond weggespoeld.

Na verloop van tijd verschoof mijn aandacht weer naar hoe bomen naar het licht groeiden, hoe groot hun bladerdak was en hoe ze reageerden op bomen in de omgeving. Zo zag ik in mijn bos twee bomen dicht bij elkaar staan. Met aparte wortelstelsels, maar op zo’n anderhalve meter boven de grond in elkaar verstrengeld alsof ze daar hun sapstromen delen. Hun kruinen groeien weer uit elkaar. Samen floreren ze.’

En jij?

‘Van alles wat ik in de loop van het jaar in het bos zag, kon ik steeds meer een verhaal maken. Bij sommige mensen – bij mij – is ook een deel van het wortelstelsel bloot komen te liggen. De grond is weggeblazen en weggespoeld. De worsteling, de kwetsuren liggen aan de oppervlakte. Maar die wortels staan ook voor stevigheid. En soms had ik ook gezien dat een wortel zich óver een andere wortel had gekronkeld, als een soort bescherming. Op een of andere manier bevestigden die waarnemingen iets dat ik vanbinnen voelde.

Dit hele proces duurt inmiddels al meer dan een jaar. En het is nog niet afgelopen. Elke keer dat ik in het bos kom, zie ik weer iets anders. Nu zie ik dansende bomen. Ja, misschien cliché. Maar kijk eens in een lange beukenlaan, elke boom draait zich nét weer even anders naar het licht. Ik zie nog wel boombasten, wortels, vochtsporen, maar ik voel niet meer de sterke innerlijke drang om daar iets mee te doen.

Wat ik in het bos zag en zie, is feitelijk een reflectie van mijn eigen proces. In het bos zie ik wat er in mij leeft – nog voor ik er zelf een verhaal bij heb.’

Lezer, wat spreekt jou aan in het bos?

Ik vraag mijn coachees vaak: wat spreekt jou aan in het bos? Door dit verhaal van Elisa sta ik stil bij die vraag. Stuurt die vraag niet te veel richting ‘mooi’? Stuur ik de coachee zo niet naar een welgevallig antwoord?

Onze relatie met de natuur is precair en veranderlijk – het gaat er niet om of iets mooi of niet mooi is. De ene keer zie je dit, de andere keer dat.

De vraag ‘wat treft je in het bos?’ vind ik open en neutraal. Je laat de coachee alle ruimte voor z’n eigen verse indruk.

Hoe doe jij dat, wandelcoach? Welke vraag stel jij aan je coachee? En wat treft jou in de natuur? Geef je daar ook op een creatieve manier vorm aan? Vertel het ons in het reactieveld hieronder.

Hilde Backus
© Wandelcoach.nl | Het Coach Bureau